Sözcükte Yapı:
Türkçede sözcükler yapılarına göre üçe ayrılır:
- Basit Sözcükler
- Türemiş Sözcükler
- Birleşik Sözcükler
- Basit Sözcükler: Kök durumunda bulunan, yapım eki almamış sözcüklerdir: az, boş, çık, dal, ev, göz, dil, iş, saç, yol, adam, deniz, teyze, toprak, karınca, pencere…
Basit sözcükler cümlede çekim eki alarak kullanılabilir. Böyle durumlarda sözcüğün yapısı değişmez. Örneğin “Hataların en büyüğü, bunların hiç farkında olmamaktır.” cümlesindeki altı çizili sözcükler basit yapılıdır.
- Türemiş Sözcükler: Yapım eki alarak anlamını değiştirmiş sözcüklerdir. Türemiş sözcüklere aynı zamanda “gövde” adı verilir: bakıcı, dilsiz, gönüllü, yolculuk…
- Birleşik Sözcükler: İki ya da daha fazla sözcüğün birleşerek yeni bir anlam kazanmasıyla oluşan sözcüklerdir: ateşböceği, kolordu, çöpçatan, akbaba, köpekbalığı, biraz, hanımeli…
Birleşik sözcükler ikiye ayrılır:
- Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sözcükler: Anlam kayması, ses düşmesi, ses türemesi… gibi değişik biçimlerde oluşan sözcüklerdir. Bu sözcükler bitişik yazılır: pazartesi, gelivermek, kaynana…
- Kaynaşmamış Birleşik sözcükler: Anlam bakımından kaynaşıp tek kavramı karşıladıkları hâlde ses bakımından kaynaşamayan sözcüklerdir. Bu sözcükler ayrı yazılır: deve kuşu, naz etmek, selam vermek, yılan balığı, dik açı…
