Çağlara, toplumlara ve sanat alanına göre farklılık gösteren sanat kavramı ilk zamanlar çok geniş olarak insanın tüm yaratıcı eylemlerini tanımlamak için kullanılmış ve insanın hayatta kalma eylemlerini içermiştir.
Daha geniş bir bakış açısıyla sanat, din ve bilim gibi insanın bütün diğer uğraşlarından doğan yaratıcı gücü göstermek için kullanılmıştır.
Bu ilk zamanlarda sanat kavramı, zanaat kavramı ile özdeş olarak kullanılmış ve ortaya konulan nesne için bir “yarar amacını” ifade etmiştir.
Daha sonra güzel sanatlar kavramının ortaya çıkması, yarar amacını sanatın içerisinden çıkarmış, yalnızca hoşlanmak amacıyla nesneler üretilmesi fikrini ortaya çıkarmıştır.
Sanat Kavramına Yönelik Kimi Tanımlar
1. İnsanın doğanın yerine, el becerisiyle yaptığı şeylerdir.
2. Gözlem, uygulama ve çalışma yoluyla üstün nitelikli bir öğrenme yeteneğidir.
3. İnsanla doğadaki nesnel gerçekler arasındaki estetik ilişkidir.
KAPSAMLI TANIM: Sanat; bazı düşüncelerin, amaçların, durumların ya da olayların, beceri ve düş gücü kullanılarak ifade edilmesine ya da başkalarına iletilmesine yönelik yaratıcı insan etkinliğidir.
Güzel Sanatın Sınıflandırılması (Geleneksel)
| Fonetik (İşitsel) Sanatlar | Görsel (Plastik) Sanatlar | Ritmik (Dramatik) Sanatlar |
| Edebiyat | Heykel | Tiyatro |
| Müzik | Resim | Sinema |
| Mimari | Opera | |
| Hat | Bale | |
| Minyatür | Dans | |
| Ebru | ||
| Kat’ı (=Kâğıt üzerindeki yazıyı kesip başka bir kâğıda yapıştırarak yapılan süsleme sanatı) |
Güzel sanatların sınıflandırılmasında belirlenen geleneksel ölçüt sanat eserinin yapılmasında kullanılan malzemedir. Örneğin;
| Güzel Sanatlar | Malzemesi |
| Edebiyat | Dil |
| Mimarlık | Taş |
| Müzik | Ses |
| Heykel | Mermer, kil, taş |
| Resim | Fırça, boya, tuval |
| Tiyatro | Dekor, kostüm |
Güzel Sanatların Sınıflandırılması (Modern)
| Yüzey Sanatları | Hacim Sanatları | Dil Sanatları | Eylem Sanatları | Ses Sanatları | Dramatik Sanatlar |
| Fotoğraf | Heykel | Roman | Bale | Müzik | Sinema |
| Minyatür | Seramik | Hikâye | Dans | Tiyatro | |
| Ebru | Kabartma | Şiir | Pandomim | Opera | |
| Hat | |||||
| Duvar Resmi | |||||
| Süsleme |
Edebiyat Metinlerinin Sınıflandırılması
Sınıflandırmadaki Ölçütler:
A) Kullanılan Dilin İşlevi B) Metnin Yazılış Amacı
C) Gerçekliği Ele Alış Biçimi D) Kullanılan Anlatım Türü
| Sanatsal Metinler | Öğretici Metinler |
| Dil, heyecanı dile getirme, alıcıyı harekete geçirme işlevlerinde kullanılır. Anlatımda öznellik ve özgünlük esastır. Okuyucunun anlayışına, sezgisine bırakılan ifadelere, mecazlı anlatıma yer verilir. Çağrışım ve duygulardan yararlanarak okuyucunun yeni ve farklı anlamlar çıkarması sağlanır. | Dil, göndergesel işlevde kullanılır. Sözcüklerin gerçek anlamlarında kullanılması esastır. Anlatımda nesnellik ön plandadır. |
| Metinlerin yazılış amacı; okuyucuyu etkilemek, onda yeni ve farklı izlenimler uyandırmaktır. | Metinlerin yazılış amacı, okuyucuyu bilgilendirmek ve tüm okuyucularda aynı izlenimin oluşmasını sağlamaktır. |
| Sanatsal metinlerde gerçeklik, değiştirilerek ve yorumlanarak aktarılır (kurgulanır). | Öğretici metinlerde gerçeklik, değiştirlmeden verilir. |
Sanatsal (Edebî) Metinler:
| Coşku ve Heyecana Bağlı Metinler | Olay Çevresinde Oluşan Metinler | |
| Şiir | Anlatmaya Bağlı Metinler | Göstermeye Bağlı Metinler |
| Hikâye | a) Geleneksel Metinler: | |
| Roman | Karagöz | |
| Masal | Ortaoyunu | |
| Destan | Meddah | |
| Halk Hikâyesi | Köy Seyirlik Oyunları | |
| Manzum Hikâye | b) Modern Metinler: | |
| Mesnevi | Trajedi, Komedi, Dram |
Öğretici Metinler:
| Bilimsel Metinler | Tarihî Metinler | Felsefi Metinler | Gazete Çevresinde Gelişen Metinler | Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler |
| Makale | Hatıra (=Anı) | |||
| Deneme | Günlük | |||
| Sohbet (=Söyleşi) | Mektup | |||
| Röportaj | Gezi | |||
| Fıkra | Biyografi | |||
| Eleştiri | Otobiyografi |
«Anlatma»yı Ölçüt alan Metinler
| Anlatmaya Bağlı Sanatsal Metinler | Anlatmaya Bağlı Öğretici Metinler |
| Destan | Deneme |
| Roman Hikâye | Fıkra |
| Masal | Eleştiri |
| Fabl | Biyografi |
| Halk Hikâyesi | Gezi Yazısı |
Metnin Sunum Formu için
http://edebiyatvadisi.com/wp-content/uploads/2019/09/Sanat-Nedir.pptx
