Mevlana Celâleddin’in büyük oğludur. 1226- 1312 yılları arasında Konya’da yaşamış ve Mevlevilik tarikatının kurucusu olmuş bir Divan şairidir.
Şiirlerinde Anadolu insanını aydınlatmak ve Mevlana’nın büyüklüğünü övmek amacı taşımıştır. Eserleri çoğunlukla Farsçadır. Türkçe şiirlerini de tasavvuf düşüncesini öğretme amacıyla yazmıştır.
Eserleri:
1. İbtida-name: Mevlana’nın Mesnevi’sini örnek alarak yazdığı, 8754 beyitten oluşan Farsça mesnevidir. İçinde 78 Türkçe beyit vardır. Kimi tarihsel kaynaklara göre eser, 9 bin ila 10 bin beyit arasındadır.
Sultan Veled bu mesnevisinde Mevlana, Seyyid Burhaneddin ve Şems-i Tebrizî gibi tasavvuf büyüklerinin ruh hallerini anlatmıştır. Eser bu yönüyle Mevlana ve devrin diğer önemli tasavvuf büyükleri hakkında bilgi içeren önemli bir kaynaktır.
İbtidâ-nâme, Mevlânâ’nın babası Sultanü’l-Ulema Bahâaddin Veled’in Belh’ten göçerek Konya’ya yerleşmesine, vefatına, Seyyid Burhaneddîn’in Konya’ya gelişine, Mevlânâ’yı yetiştirmesine, Şems’in gelişine, Konya’dan gidişine, Mevlânâ tarafından Sultan Veled’in Şam’a gönderilmesine, Şam’dan Konya’ya dek onun maiyetinde yaya olarak gelişine, Şems’ten sonra Mevlânâ’nın iki kere Şam’a gidişine, Salâhaddin’i Şems’in mazharı bulup kendisine halîfe edişine, Salâhaddin’den sonra Çelebi Hüsameddin’in Mevlânâ temsilcisi oluşuna, Çelebi’nin vefatına ve kendi hayatına dair en gerçek bilgiyi veren tek eserdir.
2. Rebab-name: Farsça mesnevidir. İçinde 162 Türkçe beyit vardır.
3. İntiha-name: Farsça mesnevidir.
4. Divan: 925 gazel ve 455 rubaiden oluşan Farsça, hacimli bir eserdir. Bir kısmında Türkçe-Farsça yazılmış gazeller ile Türkçe-Farsça-Rumca gazeller de vardır. Gazellerin tümünde tasavvuf düşüncesi öğretici bir tarzda işlenmiştir.
Sultan Veled’in İbtida-name mesnevisinden bir bölüm:
Bu hadîsi buyurdı Peygamber
Kangı kişi ki dirligin ister
Kendözinden gerek kim evvel öle
Dirliğin mânîsin ölüp bula
(Peygamber bu hadîsi buyurdu: Dirliğini isteyen kişinin ölmeden önce ölmesi gerekir ki hayatının anlamını ölerek bulsun.)
Ölmedin tiz ölün ağun göğe
Kim sizi ay ile güneş öğe
(Bedeniniz ölmeden önce bedeninizi siz öldürün ve gökyüzüne yükselin ki Ay ile Güneş sizi övsün.)
Ol kim öldi ölümsüz ol kaldı
Uçmağı bu cihanda nakd aldı
(Bu şekilde kendi benliğini öldüren ölümsüz oldu ve cenneti bu dünyada peşin olarak aldı.)
Kim ölirse bu gün diri ola
Ol kim ölmez yarın yavuz ola
(Kim böyle ölürse bugün diridir. Böyle ölmeyen yarın kötü olur.)
Dünyanun dirliği geçer kalmaz
Tanrı’dan kim diriyse ol ölmez
(Hayat geçicidir, kimseye kalmaz. Ancak Allah katında diri olan, ölmez.)
Kirtü dirlük ölümsüz ölmekdür
Tanrı bile hemîşe olmakdur
(Gerçek yaşantı, benliği öldürerek ölümsüzlüğe ulaşmaktır. Benliği öldürmek, Allah ile yakın olmayı sağlar.)
Bu cihan sevmegin kemişmekdür
Aşk odından hemîşe bişmekdür
(Bu dünyayı sevmeyi bırakıp aşk ateşinde devamlı pişmektir.)
