SIFAT-FİİLLER:
1. Sıfat-fiiller, fiillerin kök ya da gövdelerine getirilen “-an/-en, -ası/-esi, -maz/-mez, -r, ar/-er, -dık/-dik, -acak/-ecek, -mış/miş” ekleriyle yapılır.
2. Sıfat-fiiller anlam yönünden fiil, görev yönünden sıfat durumundadır.
3. Sıfat-fiiller, sıfatların görevlerini üstlenir. İsimlerin önlerine gelerek sıfat tamlamaları kurarlar.
4. Sıfat-fiiller, sıfat tamamlamalarının cümlede üstlendiği her görevi yüklenirler. Cümlede özne, nesne, zarf tümleci, dolaylı tümleç ve yüklem görevlerinde bulunabilirler.
5. Sıfat-fiiller, önüne ekler alarak sıfat-fiil grubu oluşturabilir.
6. Sıfat-fiiller, kullanıldıkları cümleleri yapıca “girişik birleşik cümle” hâline getirir.
7. Sıfat-fiiller, aldıkları bu ekler nedeniyle yapıca “türemiş sözcük” niteliğindedir.
Örnekler:
Vapurdan inen yolcular, bekleme salonuna geçti.
Tanınmış şairlerin hayatlarındaki bilinmeyenleri araştırıyor.
Uyarılar:
1. Sıfat-fiil eki olan “–r, -ar/-er”; geniş zaman ekiyle karıştırılmamalıdır:
Kapıyı açar, içeride oturanları selamlar, güler yüzle defterini muhasebeciye uzatır.
Bu cümledeki “açar, selamlar ve uzatır” sözcükleri, geniş zaman eki almış fiillerdir ve cümledeki görevleri yüklemdir. Oysa “güler” sözcüğü bir sıfattır ve “güler yüz” biçiminde sıfat tamlaması oluşturmuştur.
2. Sıfat-fiil eki olan “-mış/-miş”; öğrenilen geçmiş zaman ekiyle karıştırılmamalıdır:
Seçilmiş eserleri okumaktan zevk alıyormuş.
Sıfat-fiil Fiil (Öğrenilen geçmiş zaman ekiyle çekimlenmiş.)
3. Sıfat-fiil eki olan “-maz/-mez”; geniş zaman ekinin olumsuzuyla karıştırılmamalıdır:
Görünmez kaza diye buna derler. Çıkmaz yola girdiniz.
Sıfat-fiil
4. Sıfat-fiil eki olan “-acak/-ecek”; gelecek zaman ekiyle karıştırılmamalıdır:
Tutunacağı bir dalı kalmamıştı.
Sıfat-fiil
Örnek Soru:
(I) Küçük bir parktı burası. (II) Şehrin yüksek tepelerinden birindeydi. (III) Yeni yapılmıştı. (IV) Küçük çamlar, çiçek öbekleri, çimenler, daracık yollar… (V) Belediyeye ait, üzerinde numaralar bulunan kanepeler…
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde sıfat-fiil vardır? (1998-ÖSS)
A) I B) II C) III D) IV E) V
Çözüm: Sıfat-fiil, beşinci cümlede vardır: bulunan. Bu söz, cümlede kanepeler sözcüğüyle sıfat tamlaması kurmuştur. Cevap; E
