Paragrafta Konu
Üzerinde durulan, anlatılmak istenen duygu, düşünce ya da olaya “konu” denir. Başka bir söyleyişle konu; bir paragrafın yazılma nedenidir.
Her yazının bir konusu olduğu gibi, her paragrafın da bir konusu vardır. Paragrafı iyi anlayabilmek için öncelikle konuyu belirlemek gerekir.
Düşünce yazılarında konu, genellikle, paragrafın ilk cümlesinde bildirilir. Konuyu bulmak için öncelikle ilk cümleye bakılmalı, bu cümlenin konuyu bildirip bildirmediği görülmelidir.
Paragraf bir olayı bildiriyorsa konu, parçanın bütününe sindirilmiş olabilir.
Konu her zaman ana düşünce ile ilişkilidir. Çünkü ana düşüncenin tanımını yaparken “konunun yargı hâline getirilmiş biçimi” deriz.
Bu nedenle bir paragrafta bulunacak konunun o parçadaki ana düşünceyi kapsayacak kadar geniş olması gerekir.
Örnek Çalışma
Günlükler, günlük tutanların düşünceleri ve yaşadıklarını içten bir dille anlattıkları metinlerdir. Olaylar, sıcaklığı kaybolmadan yaşayanlar tarafından anlatılır. Ayrıca günlük tutanların görüşleri ve değerlendirmelerindeki içtenlik de günlüklerin özellikleri arasında yer alır. Bu nedenle, toplumda yer edinmiş sanatçı ve bilim insanlarının günlükleri, araştırmacılar için son derece değerlidir.
Yukarıdaki parçada, ilk cümlesinde görüldüğü gibi, “günlük” türü üzerinde durulmuştur.
Konu nesnesini parçaya göre genişletelim:
- Günlüklerin anlatım özellikleri
- Günlüklerin anlatım özelliği nedeniyle araştırmalar açısından önemi
Bu parçanın yazılma nedeninin, son cümledeki ana düşünceden yola çıkarak “günlük türünün araştırmacılar açısından önemi” olduğu görülmelidir. Bu neden, paragrafın konusudur.
Örnek Soru
Çoğu insan sanatın fayda kavramından uzak olması gerektiğini düşünür. Hatta kimileri, sanat ile fayda kavramlarının yan yana gelmesinden bile hoşlanmaz. Çünkü sanatın toplumsal bir sorunu dile getirmesi ya da o soruna çözüm oluşturması beklenmez. Ancak sanatta “fayda” kavramını biraz genişletmek gerekir. Zamanımızı güzelleştirmesi, hayata bakış açımızı değiştirmesi, günlerimizi daha anlamlı hâle getirmesi de sanatın bir faydası değil midir?
Parçadaki soruyla sanatın hangi yönü vurgulanmıştır?
A) Gerçek hayatla ilişkisi
B) Bireylerin duygu dünyasını zenginleştirmesi
C) Kimi sorunlara çözüm üretmesi
D) Çevreyi daha yaşanılabilir duruma getirmesi
E) Toplumu etkileme gücü
Çözüm
Parçada neyin üzerinde durulduğu belirlendiği zaman konu bulunmuş olur. Bunun için yapılması gereken, parçada neyin anlatıldığının belirlenmesidir:
Birinci cümledeki “sanat ve fayda” ilişkisinden söz edilerek “çoğunluğun sanatta fayda olmamasını istedikleri hatta sanatın toplumsal sorunlara çözüm getirmesinin beklenmediği” görüşüne yer verilerek konu genişletilmiştir.
Son cümle, bu genişletilmiş konuya bakış açısını belirttiği için vurgulana düşünceyi burada aramak gerekir:
Sanat, zamanımızı güzelleştirir, hayata bakış açımızı değiştirir, günlerimizi anlamlı hâle getirir.
Bu durumda, parçada vurgulanan düşüncenin D seçeneğinde söylendiği görülecektir.
Cevap D