İSTİFHAM:
İstifham; sorup anlama, anlamak için sorma anlamına gelir.
Anlamı daha etkili duruma getirmek için cevabı istenmeyen soru sorma sanatıdır. Bu sanatın amacı, anlatılan duygu ve düşünceye daha fazla dikkat çekmektir.
İstifham, günlük hayatta da sık sık başvurulan bir sanattır. Çoğu zaman kin, nefret, sevinç, hüzün, şefkat, hayret gibi duygularımızı soru hâlinde dile getirir fakat cevabını beklemeyiz.
Aşağıdaki dizelerde sorulan soruya cevap istenmeyerek istifham sanatı yapılmıştır:
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda
Aşağıdaki örneklerde istifham sanatı yapılmıştır:
Yanında damla damla bittiğimi duyarım,
Yoklarım yerinde mi yüzüm, alnım, saçlarım
Altında mı üstünde midir cennet-i a’lâ
Elhak bu ne hâlet, bu ne hoş âb u havâdır
Fuzuli’nin aşağıdaki gazeli istifham sanatıyla yazılmıştır:
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı
Kamu bîmârına cânân deva-yı derd eder ihsân
Niçün kılmaz bana derman beni bîmar sanmaz mı
Şeb-i hicrân yanar cânım döker kan çeşm-i giryânım
Uyarır halkı efgânım kara bahtım uyanmaz mı
Gûl-i ruhsârına karşı gözümden kanlı akar su
Habîbim fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı
Gamım pinhân tutardım ben dediler yâre kıl rûşen
Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı
Değildim ben sana mâil sen ettin aklımı zâil
Bana ta’n eyleyen gâfil seni görgeç utanmaz mı
Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır
Sorun kim bu ne sevdâdır bu sevdâdan yâr usanmaz mı