Cümlede Neden–Sonuç İlişkisi
Bir eylemin neden yapıldığını eylemle birlikte anlatan cümlelerde bulunur. Bu tür cümleler birleşik ya da sıralı yapıdadır.
Bu tür cümlelerde neden ve sonuç bildiren eylemlerin her ikisi de yapılmıştır, tamamlanmıştır.
Atasözleri ve deyimlere şiirlerinde bolca yer verdiği için şiiri konuşma diline yakındır.
Neden (gerekçe): “Atasözleri ve deyimlere bolca yer vermek”
Sonuç: “Şiiri konuşma diline yakındır.”
Yukarıdaki örnek cümle, neden – sonuç ilişkisi taşıyan girişik birleşik yapıdadır.
Kendinizi kötü hissettiğinizde kedilere bakın, onlar her şeyi bilir.
Burada neden–sonuç ilişkisi sıralı cümle yapısıyla verilmiştir.
Cümlelerde neden–sonuç ilişkisi “çünkü, bu nedenle, bundan dolayı, için” gibi sözlerle kurulur.
Örnek Soru
.
Goriot Baba’yı çok okunur kılan ve Goriot’yu Balzac’ın unutulmaz tiplerinden biri hâline getiren şey; dikkat, kültür ve duyarlılığın eserde denge hâlinde bulunmasıdır.
Yukarıdaki cümleyle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
A) Dolaylı anlatım yapılmıştır.
B) Cümlede amaç – sonuç ilişkisi bulunmaktadır.
C) Anlatımda abartmaya yer verilmiştir.
D) Mecaz anlam taşıyan sözcük vardır.
E) Anlatımda neden – sonuç ilişkisi kurulmuştur.
Çözüm
Cümleyle ilgili verilen seçenekleri sırasıyla inceleyelim:
A seçeneğindeki yargının doğru olması için cümle “Goriot Baba’yı… bulunmasıdır, demişti.” biçiminde yazılarak “başkasından duyulma” anlamı katmalıydı.
B seçeneğinin doğru olması için cümlede yapılmamış, bitirilmemiş bir eylem yer almalıydı. Oysa cümleye göre Goriot Baba, okunur kılınmıştır; Goriot, unutulmaz tiplerden biri hâline getirilmiştir.
Cümle “Goriot Baba’yı çok okunur kılmak ve Goriot’u Balzac’ın unutulmaz tiplerden biri hâline getirmek için kültür ve duyarlılık eserde denge hâlinde bulunmalıdır.” biçiminde yazılsaydı amaç – sonuç ilgisi kurulmuş olurdu.
C seçeneğindeki abartmanın gerçekleşmesi için cümledeki roman ya da yazar olduklarından küçük ya da büyük gösterilmeliydi. Roman çok okunmuştur ve romanın kahramanı olan Goriot unutulmaz tiplerden biridir. Dolayısıyla abartma yoktur.
D seçeneğinin doğru sayılması için cümlede gerçek anlamının dışında bir anlam taşıyan sözcük kullanılmalıydı. Oysa cümlede böyle bir sözcük yoktur.
E seçeneğindeki yargıyı inceleyelim: Cümleye göre “dikkat, kültür ve duyarlılığın eserde denge hâlinde bulunması” bir nedendir; bunun sonucunda “Goriot Baba çok okunur kılınmıştır.” ve “Goriot’yu Balzac’ın unutulmaz tiplerinden biri hâline getirmiştir.”
Cevap E
