FİİLLER (EYLEMLER)

Fiiller, varlıkların iş, durum ve oluşunu bir zamana ve bir kişiye bağlayarak bildiren sözcüklerdir.

Türkçede fiiller, kök ya da gövde durumlarıyla kullanılmazlar. Bir fiilin cümlede kullanılabilmesi için şekil ve zaman ekiyle birlikte kişi eki alması gerekir. Zaman ve kişi anlamı bildiren fiillere “çekimli fiil” adı verilir.

“bakıyordu, yazdı, görmelisin, biliyorsun, okuyacak” gibi fiiller zaman ve kişi anlamı bildirdikleri içi çekimli fiillerdir.

Fiiller, bildirdikleri anlamlara göre üçe ayrılır:

a) Kılış Fiilleri: Bu tür fiillerde yapılan hareket nesneye yöneliktir. Başka bir deyişle, fiilin bildirdiği hareketten etkilenen bir nesne vardır:

“Gelen konuklara kapıyı açtı.” cümlesindeki “açtı” fiilinden “kapı” nesnesi etkilendiği için bu fiil, bir kılış fiilidir.

“getir-, oku, söyle-, ara-, bul-, yaz-, gör-“ gibi bir nesneye yönlene fiiller de kılış fiilleridir.

b) Durum Fiilleri: Bu fiillerde bildirilen hareket, bir nesneyi etkilemez, nesneye yönelemez. Fiildeki hareket, sadece öznenin içinde bulunduğu duruma yöneliktir:

Örneğin “uyumak” fiili, bir nesneye yönelmez, sadece öznenin durumunu bildirir:

“Sabahtan beri uyuyor.” cümlesinde fiilden etkilenen bir varlık yoktur.

“bekle-, koş-, dinlen-, çalış-, bak-, yat-“ gibi fiiller, durum fiilleridir.

c) Oluş Fiilleri: Bu fiiller, bir hareketi ya da işi belirtmek yerine öznenin yapısındaki bir değişikliği bildirir:

Örneğin “büyümek” fiili, varlığın yapısındaki değişikliği bildirir:

“Çiçekleriniz çabucak büyümüş.” cümlesindeki  “büyümek” fiili, varlığın yapısındaki değişikliği bildirdiği için bir oluş fiilidir.

“sarar-, kuru-, güzelleş-, gençleş-“ fiilleri oluş fiilleridir.